Czwarta edycja Forum Przestrzeni. Małopolska odbyła się 13 grudnia 2017 w godzinach 9.30–16.30 w Muzeum Lotnictwa Polskiego przy al. Jana Pawła II 39 w Krakowie. Rozmawialiśmy o architekturze zrównoważonej i jej wpływie na nasze życie, estetyce wnętrz naszych domów i mieszkań, funkcjonalności, a także kontekście urbanistycznym i bliskości natury, które wpływają na jakość naszego zamieszkiwania.
Znane jest stwierdzenie: Polacy mają problem mieszkaniowy. Właściwie problem ten dotyczy wszystkich. To problem mieszkańców miast, miejscowości i wsi. W tych mniej zaludnionych brakuje lokali odpowiadających współczesnym standardom życiowym, bowiem dominują małe metraże w przestarzałych budynkach o niskich parametrach technicznych. W dużych miastach – odwrotnie. Potrzebny jest nie tylko wzrost liczby mieszkań, lecz także wzrost jakości uniemożliwiający ich szybką degradację. Deweloperzy wprowadzają na rynek najwięcej nowych mieszkań w historii tego rynku, ale tempo w jakim powstają – bardzo często odbija się na ich jakości. Po kilku latach nowe osiedla przypominają te, których metryka sięga 50, 60 lat wstecz. Cierpi na tym nie tylko portfel mieszkańca ale również urbanistyczna i komunikacyjna struktura miast.
Czy w tej dziedzinie decyduje ilość czy jakość? Czy używane materiały są dobrej jakości, szlachetne i trwałe? Czy wznoszone budynki są tanie w eksploatacji i w szacunku do środowiska naturalnego?
Mieszkania substandardowe, zbudowane z niskiej jakości materiałów kupowane są przez ich przyszłych mieszkańców w oparciu o ulotki i foldery za które przychodzi płacić średnią cenę 6500 zł za metr kwadratowy. Statystyczne za równowartość średniej miesięcznej pensji kupuje się pół metra kwadratowego niewykończonego mieszkania w nowym bloku.
Czy alternatywą staje się wyludnianie miast i kupowanie działek w ich pobliżu, na których buduje się dom z ogrodem w cenach mieszkania w bloku? Czy mamy remedium na konieczność poprawienia wskaźników statystycznych dotyczących dostępnej liczby mieszkań - dziś Polska pod względem liczby mieszkań pozostaje w tyle nie tylko za Europą Zachodnią, lecz również Rosją. Dlaczego nie rozpoczęliśmy masowej wymiany zasobów budowanych w technologii wielkopłytowej a betonujemy każdą pustą, często zieloną enklawę?
Zaledwie 19 proc. kupujących mieszkania w Krakowie w ogóle zwraca uwagę na jakość architektury i zastosowane technologie. Nie jest istotna estetyka i standard – liczy się własność. Zaskakujące, z jaką nonszalancją wielu decyduje się na zakup niskiej jakości mieszkań, które będzie spłacało po zaciągnięciu komercyjnych kredytów przez kolejne 30 lat (sic!). Dużo więcej uwagi przykłada się do zakupu samochodu, który zmienia się już średnio co 4 lata. W konsekwencji niska jakość, gęsta zabudowa, niedobór zieleni, minimalne rozwiązania proekologiczne, słabo zagospodarowane przestrzenie wspólne kształtują naszą miejską rzeczywistość na kolejne półwiecze.
Czy zrównoważony rozwój to pojęcie obce dzisiejszym deweloperom? Dlaczego działający pod ich dyktando architekci niechętnie przyznają się do projektowanych naprędce osiedli? Czy nie interesuje nas architektura skromna, elegancka, odzyskująca zużyte obiekty, rewitalizująca przestrzeń zamieszkania w sposób kompleksowy, z szacunkiem dla wody i jej ceny, zieleni i jej znaczenia dla życia, recyklingu i miejsc rekreacji i wypoczynku?
Tymczasem projektowane poza systemem deweloperskim domy i mieszkania uwalniają zdławione pokłady architektonicznej kreatywności. Przykładów nie brakuje, o czym mogliśmy się przekonać podczas IV Forum Przestrzeni. Małopolska.
Partnerzy:
Fundacja Aktywnych Obywateli im. Józefa Dietla
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Patroni medialni:
Architektura & Biznes, Architektura-Murator, Arch SARP, Autoportret, Radio Kraków
Prowadzący:
Małgorzata Tomczak, redaktor naczelna magazynu Architektura i Biznes
Janusz Jeżak, prezes Instytutu Ekonomiki Przestrzeni
Galeria zdjęć
14 grudnia 2016 roku odbyła się organizowana przez województwo małopolskie trzecia edycja Forum Przestrzeni, w tym roku poświęcona zagadnieniu Idealizm i pragmatyzm. Życie przestrzeni, życie w przestrzeni. Spotkanie otworzyli Grzegorz Lipiec, Członek Zarządu Województwa Małopolskiego oraz Krzysztof Markiel, Dyrektor Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.
Uczestnicy Forum wzięli udział w warsztatach, prowadzonych w dwu grupach tematycznych Miejskie ekosystemy oraz Aktywność dla przestrzeni, przestrzeń do działania przez trenerki z Fundacji Sendzimira oraz w debacie moderowanej przez Janusza Jeżaka i Małgorzatę Tomczak, w której ekspertkami i ekspertami byli Agnieszka Czachowska, Paweł Hałat, Karol Kurnicki, Janusz Sepioł oraz Agata Woźniczka, poświęconej aktualnym problemom z zarządzaniem przestrzenią miast i jej używaniem.
Galeria zdjęć
Odnowa i zrównoważony rozwój miast i miejscowości regionu, oparty o kompleksowe, wieloaspektowe projekty rewitalizacyjne, powiązane z poprawą jakości i estetyki środowiska życia, poprawą stanu środowiska naturalnego oraz wzrostem przedsiębiorczości, stanowią ważny obszar w procesie programowania rozwoju Małopolski w perspektywie 2020 roku.
Procesy rewitalizacji mogą być najważniejszymi projektami modernizacyjnymi, znakomicie rehabilitującymi „zużytą” tkankę miejską, chroniącymi zasoby dziedzictwa kulturowego oraz stwarzającymi szanse na rozwój społeczno-gospodarczy. Warunkiem jest, aby procesy te odnosiły się do kompleksowych działań (tak aby nie pomijać aspektu społecznego, ekonomicznego, przestrzennego, technicznego, środowiskowego i kulturowego związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem) oraz aby przeprowadzane były z faktycznym udziałem lokalnych społeczności, co jest trudne i wymaga wielu złożonych kompetencji.
Pomimo wagi i nawarstwiania się problemów społecznych, wskazywanych jako podstawa objęcia obszarów miejskich rewitalizacją, wciąż niewystarczająca jest oferta działań specjalnie przygotowanych i ukierunkowanych na specyficzne formy pracy ze społecznością obszarów rewitalizowanych. Wzmacnianie więzi i relacji społecznych, aktywności i kreatywności mieszkańców, identyfikacji z miejscem zamieszkania, poczucia współodpowiedzialności za wspólną przestrzeń (i szerzej – poczucia sprawczości w odniesieniu do swojego życia) poprzez projekty społeczno-kulturalne i czynny udział mieszkańców w procesie rewitalizacji, a także projekty stymulujące lokalny rynek to ważne i trudne obszary, dla których nie ma jeszcze w Polsce wypracowanych wielu dobrych praktyk lub nie są one powszechne.
Stąd pomysł na debatę FORUM PRZESTRZENI. MAŁOPOLSKA i zaproszenie do rozmowy oraz wspólnej pracy wszystkich zainteresowanych wypracowaniem nowej jakości w podejściu do rewitalizacji, ludzi myślących, oceniających, poszukujących, których łączy idea „miasta dla ludzi”, wrażliwość na jakość otaczającej nas przestrzeni i świadomość tego, w jak istotny sposób oddziałuje ona na nasze życie.
Dla realizacji idei spotkania istotne było połączenie wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz interdyscyplinarność. Dyskusja w gronie osób o różnych doświadczeniach pozwoliła na spojrzenie na procesy rewitalizacji w szerszym kontekście. Ważne było również stworzenie atmosfery sprzyjającej twórczej dyskusji i wymianie poglądów. Stąd zaproponowana formuła swobodnej, aczkolwiek ukierunkowanej i merytorycznej rozmowy, w której każdy głos jest równoprawny, każdy wskazuje na różne odpowiedzi oraz możliwe ścieżki rozwiązań.
Organizator:
Województwo Małopolskie
Partnerzy:
Instytut Rozwoju Miast
Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji
Stowarzyszenie Urbaniści Polscy
Patroni medialni:
Architektura & Biznes
Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni
Dziennik Polski
FORUM PRZESTRZENI. MAŁOPOLSKA to idea spotkania wszystkich zainteresowanych wypracowaniem nowej jakości w podejściu do rewitalizacji, ludzi myślących, oceniających, poszukujących, których łączy idea „miasta dla ludzi”, wrażliwość na jakość otaczającej nas przestrzeni i świadomość tego, w jak istotny sposób oddziałuje ona na nasze życie. Wynika wprost z powszechnie uświadamianej potrzeby konstruktywnej rozmowy, twórczego spotkania, które jest okazją do ścierania się poglądów i opinii, prezentacji sprawdzonych metod działania, wymiany idei i wypracowywania rozwiązań – wszystko po to, aby nowe odczucia i opinie oraz doświadczenia dały siłę do dalszego rozwijania tego, co wartościowe.
Celem spotkania była wymiana wiedzy i doświadczeń ekspertów, urbanistów, architektów, praktyków, przedstawicieli władz lokalnych i podmiotów działających w obszarze kultury i sztuki na temat zasad i metod oraz najlepszych wzorców poprawy jakości przestrzeni publicznej oraz tworzenia nowej tkanki miejskiej poprzez kompleksowe projekty rewitalizacyjne. Dyskusja w gronie ekspertów w różnych dziedzinach, o różnych doświadczeniach pozwoliła na szersze spojrzenie na złożone mechanizmy w procesach rewitalizacji, zidentyfikowanie możliwych strategii działania w odpowiedzi na typowe dla obszarów kryzysowych problemy. Podczas spotkania był poruszany temat rewitalizacji w miejscowości Lyon we Francji jako modelowy przykład działań, które warto przenieść na polski grunt.
Problematyka spotkania uwzględniała wątki urbanistyczne, architektoniczne, dizajnu, społeczne, gospodarcze, środowiskowe. W myśl słów Jana Gehla: „Po pierwsze życie, potem przestrzeń, następnie budynki. Odwrotnie nigdy nie działa”, dyskusja koncentrowała się na kwestiach dialogu społecznego oraz wykorzystywania lokalnych potencjałów w projektach rewitalizacji. Istotne były konteksty rozwiązań projektowych o charakterze urbanistycznym, ale także aspekty społeczne (włączanie społeczności lokalnych w programy rewitalizacji, wzmacnianie/budowanie więzi społecznych oraz silnych, trwałych partnerskich relacji między różnymi podmiotami zaangażowanymi w proces rewitalizacji, mechanizmy rzeczywistej partycypacji) oraz konteksty emocjonalne (symbolika i tożsamość miejsca, budowanie tożsamości lokalnych, modelowanie przestrzeni społecznie użytecznych i mających znaczenie, kreowanie marki miejsca, budowanie poczucia przynależności do miejsca i odpowiedzialności za przestrzeń publiczną). Ważnym aspektem była kwestia możliwości wykorzystania działań z zakresu animacji kultury dla kształtowania przestrzeni (fizycznej i społecznej), postaw społecznych i wrażliwości estetycznej.
Debata pokazała, że najważniejszym postulatem w planowaniu miast jest odpowiednia polityka miejska odpowiadająca na zapotrzebowanie mieszkańców i przede wszystkim im służąca. Przestrzeń publiczną, jak się okazało, można skutecznie rewitalizować bez względu na zasobność miejskiej kasy. Najważniejsza jest właściwa diagnoza problemów i poszukanie adekwatnych odpowiedzi. Więc nie czynnik ekonomiczny, ale kompetencja i odpowiednio dobrana praktyka oparta na wiedzy i zrozumieniu tematu są kluczem do właściwego zastosowania pojęcia rewitalizacji.
Organizator:
Województwo Małopolskie
Partner:
Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji
Patroni medialni:
Architektura & Biznes
Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni
Dziennik Polski
Radio Kraków