Logo Województwa Małopolskiego

Na terenie województwa Małopolskiego występują złoża kopalin, które zaliczyć można do pięciu
zasadniczych grup. Są to:

• surowce energetyczne,
• surowce chemiczne wraz z solankami jodowo-bromowymi,
• rudy metali nieżelaznych,
• surowce skalne,
• wody lecznicze, termalne i solanki.

Surowce energetyczne obejmują złoża węgla kamiennego, metanu w pokładach węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego i torfu. Złoża węgla kamiennego występują w zachodniej części województwa na obszarze powiatów krakowskiego, chrzanowskiego, oświęcimskiego i wadowickiego, po linię Krzeszowice–Brzeźnica–Sucha Beskidzka. Złoża ropy naftowej związane są z obszarem Karpat oraz Zapadliska Przedkarpackiego. Terytorialnie rozmieszczenie złóż ropy naftowej odpowiada powiatom gorlickiemu, limanowskiemu, bocheńskiemu, tarnowskiemu, proszowickiemu, dąbrowskiemu. Złoża gazu ziemnego towarzyszą często złożom ropy naftowej. Rozmieszczenie złóż gazu ziemnego odpowiada w zasadzie występowaniu złóż ropy naftowej. Największa koncentracja złóż występuje na obszarze Zapadliska Przedkarpackiego pomiędzy Wieliczką a Dębicą. Udokumentowane złoża torfu w województwie małopolskim zlokalizowane są w dwóch rejonach: Jabłonka–Czarny Dunajec oraz okolic Tarnowa.

Surowce chemiczne obejmujące sól kamienną, mineralizację siarkową oraz solanki jodowo–bromowe obecnie nie posiadają znaczenia gospodarczego. Złoża soli kamiennej ciągnące się wąskim pasmem wzdłuż brzegu Karpat pomiędzy Wieliczką a Wojniczem, mają jedynie znaczenie historyczne. Mineralizacja siarkowa towarzysząca złożom cynku i ołowiu w rejonie olkuskim nie ma znaczenia gospodarczego. Do surowców chemicznych zaliczyć należy również solanki jodowo–bromowe eksploatowane na niewielką skale w rejonie Łapczycy koło Bochni.

Rudy metali nieżelaznych obejmują złoża rud cynku i ołowiu występujące na terenie powiatów olkuskiego i chrzanowskiego.

Surowce skalne stanowią największą grupę kopalin o różnorodnych zastosowaniach, reprezentowaną przez liczne złoża na terenie województwa małopolskiego. Ich wspólną cechą jest eksploatacja odkrywkowa. Należą do nich złoża piaskowców, wapieni, margli, dolomitów, porfirów, melafirów, diabazów, tufy, kruszywa naturalne, surowce ilaste ceramiki budowlanej, piaski podsadzkowe, formierskie i dla przemysłu ceramicznego, surowce skaleniowe. Złoża piaskowców związane są z obszarem Karpat. Złoża wapieni, dolomitów, margli występują jedynie na Wyżynie Krakowsko–Częstochowskiej, w granicach miasta Krakowa oraz powiatów: krakowskiego, chrzanowskiego, miechowskiego i olkuskiego. Wystąpienia porfirów, melafirów, diabazów oraz tufów będących skałami magmowymi i wulkanicznymi znane są jedynie z rejonu Krzeszowic. Kruszywa naturalne związane są z dolinami prawobrzeżnych karpackich dopływów Wisły oraz doliną samej Wisły. Szczególna ich koncentracja ma miejsce na terenie powiatów brzeskiego i tarnowskiego, w widłach Wisły, Dunajca i Uszwicy. Najwartościowsze złoża kruszyw występują na Podhalu. Surowce ilaste ceramiki budowlanej występują dosyć przypadkowo na obszarze całego województwa. Piaski podsadzkowe, formierskie i dla przemysłu ceramicznego, występują w złożach zlokalizowanych głównie pomiędzy Trzebinią, Olkuszem i Kluczami. Ponadto złoże piasków do produkcji betonów komórkowych występuje w gminie Szczucin. Surowce skaleniowe na terenie województwa małopolskiego, występują w złożach Siedlec na północ od Krzeszowic oraz Wygiełzów w gminie Babice i stanowią raczej ciekawostkę geologiczną. Wody lecznicze i termalne, które stanowią istotny element bazy surowcowej województwa związane są z regionem krakowskim (Krzeszowice, Mateczny i Swoszowice), Karpatami oraz Niecką Podhalańską, na terenie powiatów gorlickiego, nowosądeckiego, nowotarskiego i limanowskiego.

Złoża kopalin województwa małopolskiego:

 Złoża kopalin województwa małopolskiego

Wydobycie surowców mineralnych ze złóż podlegających koncesjonowaniu przez Marszałka Województwa Małopolskiego:

• kruszywo naturalne –16,44 mln ton,
• wapienie –1,93 mln ton,
• dolomity – 2,73 mln ton,
• piaskowce – 2,82 mln ton,
• skały magmowe – 3,49 mln ton,
• torfy – 3,6 tys.m3,
• surowce ilaste ceramiki budowlanej – 0,62 mln ton,
• wody termalne – 5,61 mln m3,
• wody lecznicze –0,46 mln m3.
  
  

W myśl przepisów ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U., tekst jednolity z 2020, poz.1219 z późn. zmian.) złoża kopalin podlegają ochronie, której wyrazem jest m. in. zabezpieczenie warunków do ich eksploatacji (obecnie lub w przyszłości). Aby przedsięwzięcia mające na celu ochronę były skuteczne, powinny uwzględniać specyficzne wymagania poszczególnych rodzajów metod wydobywczych. Przykładowo, jednym z czynników o istotnym znaczeniu dla wydobywania kopalin metodą odkrywkową, niekiedy wręcz przesądzającym o takiej możliwości, jest stan i sposób zagospodarowania powierzchni terenu w granicach udokumentowanego złoża.

Wydobywanie kopalin, w zależności od ich rodzaju i geologiczno-górniczych warunków występowania, odbywa się metodą odkrywkową, podziemną lub otworową. Geologiczno-górnicze warunki eksploatacji oraz metoda wydobywania danego rodzaju kopaliny określane są m.in. w dokumentacji geologicznej złoża kopaliny (informacje nt. sposobu i systemu eksploatacji złoża zawiera karta informacyjna złoża, podlegająca udostępnieniu w ramach informacji o środowisku).

Poszczególne sposoby wydobywania kopalin, wymagają właściwej dla siebie pod względem wielkości, powierzchni terenu. Obiekty i urządzenia umożliwiające pozyskiwanie surowców metodą podziemną lub otworową, zajmują tylko niewielki procent powierzchni terenu. W przeciwieństwie do wydobywania kopalin metodą podziemną lub otworową, eksploatacja złoża metodą odkrywkową wymaga dostępnej, tj. wolnej od zabudowy oraz infrastruktury technicznej, całej powierzchni terenu położonego w granicach złoża. Dlatego też właściwie rozumiana ochrona złoża przeznaczonego do eksploatacji odkrywkowej, polegać powinna na wyłączeniu spod inwestycji (zabudowy oraz infrastruktury technicznej niezwiązanej z działalnością górniczą) gruntów położonych w jego granicach.

Generalnie spośród złóż kopalin udokumentowanych na terenie województwa małopolskiego eksploatacja odbywa się:

• metodą podziemną - ma zastosowanie do złóż węgla kamiennego oraz rud metali,
• metodą otworową - ma zastosowanie do złóż ropy naftowej, gazu ziemnego, metanu z węgla kamiennego, solanki, wód leczniczych i termalnych,
• metodą odkrywkową - ma zastosowanie do złóż kopalin skalnych, w tym:

- zwięzłych np.: diabazów, wapieni, dolomitów, piaskowców, iłów,
- okruchowych: piasków, żwirów i form pośrednich między nimi.

Obowiązek ochrony złóż kopalin spoczywa na różnych podmiotach życia społeczno-gospodarczego, przy czym jego charakter, znaczenie oraz środki, za pomocą których jest realizowany, zależą od rodzaju i skali wpływu poszczególnych podmiotów na byt danego złoża. Szczególna rola oraz odpowiedzialność w zakresie ochrony złóż, przypada na podstawie przywołanych wyżej przepisów Prawa ochrony środowiska (Dz. U., tekst jednolity z 2020, poz.1219 z późn. zmian.) jak i ustawy z dnia 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U., tekst jednolity z 2020 r., poz. 293), organom samorządu terytorialnego szczebla gminnego, stanowiącym prawo miejscowe poprzez uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który ustala przeznaczenie terenów (m.in. dla inwestycji) oraz określa sposób ich zagospodarowania i zabudowy.

Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju regionu. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym, przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów.

Odnawialne źródła energii mogą stanowić istotny udział w bilansie energetycznym. Mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa regionu, a zwłaszcza do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej.Odnawialne źródła energii to także nowe miejsca pracy.

W uchwalonej przez Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 26 września 2011 r., Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 (zał. nr 1 do uchwały Nr XII/183/11) jednym z kluczowych działań jest poprawa jakości powietrza i wzrost poziomu wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w szczególności energii geotermalnej oraz wodnej, została uznana za priorytet polityki ekologicznej Małopolski.

Podziemne wody termalne jako czysty ekologicznie nośnik energii, mogą odegrać znaczącą rolę w wielu rejonach województwa małopolskiego, dlatego Województwo Małopolskie na przestrzeni ostatnich lat sfinansowało szereg opracowań z zakresu rozpoznania potencjału źródeł tych wód w regionie.

• Atlas - prezentacja
• Atlas - strony 1-8
• Atlas - strony 9-18
• Atlas - strony 19-29
• Atlas - strony 30-41
• Atlas - mapy